Angst

“Het kan maar beter pijn doen”, zegt dokter Mohamed van de Abaya Clinic in Arba Minch. Drukt nog eens op verschillende plaatsen tegen de harde knobbel op mijn scheenbeen, die me een week of drie geleden voor het eerst was opgevallen: geen blauwe plek, kleurloos, pijnloos, gewoon een nette harde knobbel op het bot. Gedacht: zeker van dat stoten tegen het pedaal van de motor, een paar weken daarvoor of zo. Gaat wel weer weg. Toch maar even naar de dokter gegaan toen er weer een paar weken lang niks in veranderde.
“Met pijn,” gaat hij verder, “weet je namelijk dat het lichaam zich tegen iets verzet. Een infectie, een trauma. Maar dit ... Laat een röntgenfoto en een biopsie maken. Röntgen kan in Arba Minch Hospital, maar voor biopsie zul je naar Addis moeten.”

Biopsie? Dat woord ken ik alleen uit een naargeestige context, waar ik tot nog toe geen enkel moment aan gedacht heb. Dat verandert. “Waar denkt u aan dan?”
“Het kan van alles zijn, dat kan ik zo niet zeggen.” Hij noemt wat algemeenheden over lichaamsprocessen, zijn engels is heel goed, maar zijn woorden bieden deze keer weinig houvast.
“Kan het zijn van hard ergens tegenaan stoten?” Ik had hem al over dat motorpedaal verteld.
“Misschien. Maar doe toch beide dingen, eerst meteen de röntgenfoto. Vraag bij het Arba Minch Hospital naar de algemeen chirurg, dokter Endale. Laat me weten wat er uitkomt.”

Endale ken ik wel. Ik heb hem eens geholpen met de Internet-kiesverbinding op zijn PC, en toen ben ik voor het eerst in het AMH geweest. Eén chirurg, voor een verzorgingsgebied van meer dan een miljoen mensen. Hij is jong, nog niet lang afgestudeerd, en voor twee jaar aan het AMH verbonden als gevolg van een contractuele voorwaarde voor zijn studiefinanciering door het Ministerie destijds. Vond AMH heel geschikt om veel operatie-ervaring op te doen. Beter dan het Black Lion-hospitaal in Addis, het belangrijkste van Ethiopië, want daar kwam je aan niet meer dan zes operaties per week toe.
Vanmiddag is Endale aan het opereren, en de röntgenafdeling is al dicht want het is tenslotte vrijdadgmiddag half vier. Maandag weer open. Wil ik daar op wachten? Ik besluit van niet. Als ik toch voor biopsie in Addis moet zijn kan ik net zo goed meteen met de zondagvlucht daarheen gaan, anders wordt het pas weer woensdag - of twaalf uur in de bus. Liever alles maar meteen en in een keer.

Zaterdag. Het is toch veel te toevallig dat de plaats van dat ding ongeveer overeenkomt met waar ik me hard tegen de voetsteun van de Lifan had gestoten. Ik weet het zeker: het moet met elkaar te maken hebben. Chinese rotmotor. Maar het deed wel vreemd pijn, en er was nooit een blauwe plek. Zat er toch al wat? En Mohamed is toch ook niet gek, hij was duidelijk bezorgd. En dan biopsie – dat schrijf je toch niet zomaar voor? Zou het trouwens werkelijk slim zijn dat in Addis te laten doen? Terwijl ik mijn tas pak voor zondagmorgen (Hanny geeft me nog een boodschappenlijstje voor uit Addis mee te nemen dingen) doe ik er voor de zekerheid ook maar de spullen in waarmee ik in geval van nood naar Nederland kan reizen.

Zondagavond. Ik heb met Catherine afgesproken bij de pizzeria bij Piassa in Addis. Catherine is een Engelse chirurg, die in Arba Minch Hospital komt werken, een aantal maanden per jaar. Heeft jaren als chirurg gewerkt in Engeland, maar moet voor ze dat in AMH ook mag eerst door het Ethiopische Ministerie van Gezondheid worden gecertificeerd. Vóór dat binnenkort begint gaat ze morgen eerst nog een paar weken naar Londen. We laten wijn komen, bestellen de pizza’s, en ik vertel haar van Mohamed. “Laat eens kijken, die knobbel,” zegt ze. Ze kijkt en voelt even, en ook zij wordt serieus, benadrukt dat het echt nodig is om dit meteen verder te laten onderzoeken – en waarom niet in Europa.
“Maar als het nou alleen van dat motorpedaal is?” breng ik te berde.
“Kan, maar dat risico moet je niet willen nemen.” Ze lijkt die optie ook minder waarschijnlijk te vinden. “En als er een biopsie moet komen zou ik dat zeker niet hier doen”.
We worden het eens dat de beste benadering is om in Addis een röntgenfoto te laten nemen, bij het Black Lion omdat daar toch de beste specialisten zitten, en bij welke twijfel ook alleen in Nederland verder laten kijken. In het gesprek ligt haar focus sterk op het begrip sarcoom, een tumor in bot, steun- of spierweefsel. Ik begin mijn vertrouwen in de motorpedaal-optie te verliezen. “Laat je me weten hoe het afloopt?” zegt ze, en geeft haar Engelse telefoonnummer en haar email-adres. Ik bel Hanny over een en ander en ga een beetje somber in het vertrouwde kleine Yonas hotel de nacht in.

Maandagmorgen ben ik om acht uur bij VSO om te overleggen. De VSO gezondheidsadviseur met het laatste woord in dit soort zaken is het hoofd van de medische staf van de Engelse ambassade, een Indiaas-Engelse vrouwelijke arts. Ik kan er om negen uur al heen.
Het ambassadeterrein wordt zwaar bewaakt, je passeert dikke stalen deuren en slagbomen voor je het weidse terrein met een achtergrond van beboste heuvels op komt. Ergens op die compound staat ook de ambassadekliniek. Na het verhaal aangehoord te hebben over motorfiets, Mohamed, Catherine (die ze kent) en het plan van de lokale röntgenfoto is de arts het eens met dat laatste, adviseert alleen een particuliere kliniek in plaats van Black Lion. Ze staat op: “Maar laat me eerst even kijken”. Ik toon haar de knobbel, ze strijkt er kort een paar keer over heen en weer, gaat weer achter haar bureau zitten en zegt: “Daar moeten we hier helemaal niets aan doen. Ga zo snel mogelijk naar Engeland of Nederland.” Ze schrijft een verwijsbrief voor VSO, met “bony swelling” en “sarcoma” erin, en de aanbeveling meteen af te reizen. Glimacht vriendelijk als ze zegt: “En voor het vervolgtraject is het belangrijk dat je het moreel sterk houdt! Laat me weten hoe het afloopt, hier is mijn email-adres.”

Voor half tien ben ik alweer bij VSO, waar meteen iemand de verzekering inlicht en kontakt zoekt met de Nederlandse medisch adviseur voor VSO in het Havenziekenhuis, terwijl een ander een enkele reis boekt bij een luchtvaartmaatschappij waarmee ik nog die dag weg kan. Het wordt Turkish, om tien over een ’s nachts. Inmiddels belt Maartje, die met Brechtje door Hanny op de hoogte is gebracht. Geschrokken maar meteen in aktie, en na een paar telefoontjes heeft ze een afspraak geregeld met een algemeen chirurg in het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft, al de volgende dag om half drie.
“Je bent toch niet in het ziekenhuis daar opgenomen geweest? Ook geen bloed geprikt? Want dan kom je er hier niet meteen in vanwege mogelijke MRSA-bacteriën!” meldt ze nog.
VSO helpt bij het boeken van een open retour voor Hanny, die zal overmorgen uit Arba Minch vertrekken, meteen door naar Nederland. We gaan er natuurlijk van uit dat ik ook terug kan, maar zo niet dan zal iemand toch altijd de spullen moeten ophalen.
De rest van de dag is het wachten geblazen, en vind ik Addis alleen maar lelijk en oninteressant vergeleken met Delft, Heeten, je kinderen, familie en vrienden in je buurt, je eigen cultuur...

Maandagnacht op Bole International Airport – Turkish vertrekt 50 minuten te laat. Zonder verdere vertraging zal er dan in Istanbul een half uur overstaptijd overblijven. Moet lukken.
Normaal slaap ik best wel in een vliegtuig, zelfs als ze zo krap zijn als de Turkish cattle class, maar nu is het piekeren geblazen.
Over collega Burk op de EPO bijvoorbeeld, die een sarcoom in zijn hand kreeg. Dat bovendien volgens zijn zeggen door zijn artsen was gediagnosticeerd als een abces, waar ze in hadden gesneden en toen pas zagen waar ze mee te maken hadden. Zijn hand moest geamputeerd worden, en het uitroeien van de uitzaaiingen duurde lang, maar lukte uiteindelijk. Dapper man, Burk. Kan goed met zijn kunsthand overweg – hoewel die maar bedroevend weinig functies heeft.
Of over Thera’s terugkomst na haar jaren in Yemen. De korte tijd die ze nog te genieten had, terug in Nederland. Hoe gezond ze nog leek toen we samen een muziekinstallatie voor wat haar ziekbed werd gingen kopen.

Het motorpedaal-als-oorzaak wil er allang niet meer bij me in, door de ernst van die drie serieuze artsen. Tussen vlagen van toch een beetje indommelen door komen er spookgedachten op van aangetaste botten, lange ziekenhuisperiodes, amputatie, revalidatie...
Ik kijk uit naar de afspraak bij het Reinier de Graaf, dan worden er in ieder geval dingen duidelijker. Maar het vliegtuig heeft inmiddels nog tien minuten verloren. Als dat straks de aansluiting maar niet gaat kosten, en dus de afspraak.

Dinsdagmorgen zijn de twintig overgebleven minuten genoeg om het toestel voor Amsterdam te halen, al moet ik er flink en ver voor rennen en stevig voordringen bij de veiligheidscheck. Het is weer licht geworden, het rennen krikt het moreel op, het nachtmerrie-gevoel ebt weg. Maartje en Arjen en Brechtje zijn er om me op Schiphol op te halen; Friso had ook willen komen maar heeft cursus. Het is een fijn maar ook wat onwerkelijk weerzien. Nederland ligt er stralend bij, het is puur voorjaar, en de voorspellingen zijn dat het nog mooier zal worden.

Dinsdagmiddag gaan de meiden allebei mee naar de arts. Die laat me het volledige verhaal nog eens vertellen, voelt zo grondig aan het scheenbeen als nog niemand gedaan heeft, vergelijkt met het andere been, concludeert dat de knobbel inderdaad in of aan het bot lijkt vast te zitten, legt zijn onderzoeksstrategie uit, en geeft eerst opdracht voor een röntgenfoto. Al snel hebben we zijn voorlopige interpretatie van het resultaat: geen weke-delen probleem, want daarvoor moet de knobbel meebewegen als je het weefsel verschuift; ogenschijnlijk vastgehecht aan het bot, maar de foto laat een scheenbeen zien dat totaal niet is aangetast – dus ook geen tumor van het bot. Wat dan wel? Hoogstwaarschijnlijk een flinke bloeduitstoring tussen bot en botvlies, van een trauma (“U noemt tenslotte zelf dat motorpedaal...”) die in een partij hard bindweefsel is overgegaan. Kan lang blijven zitten maar gaat na verloop van maanden toch vanzelf weer weg... Om verder te kijken schrijft hij nog een echo-onderzoek voor, de volgende dag, en een nieuwe afspraak met hem vrijdag.

We zijn alle drie geweldig opgelucht. Bellen Hanny, die op haar beurt de belangrijkste achterban in Arba Minch meteen op de hoogte brengt – want ze is daar nog niet weg. En dan gaan we het nieuws eerst maar eens uitgebreid op een Delfts terras vieren! De donkere wolken zijn meteen zo ver verdwenen dat ik me niet meer voor kan stellen dat een paar uur eerder de somberste gedachten nog door mijn hoofd spookten. In plaats daarvan vind ik het vreemd en oneigenlijk dat ik hier nu ben, om zo’n ogenschijnlijk slechte reden...
Genoeg. Zeker meteen onnodige angst weer vervangen door misplaatst schuldgevoel? Kom op! Genieten! Smullen van donkerbruin brood met rauwe ham, uit eten met de kinderen, de buren, Maartje’s verjaardag meepikken op 9 april, toch ook maar even naar de tandarts, nieuwe kleren kopen, naar familie, vrienden, een dagje naar de sauna met de meiden, Belgisch bier drinken... Nederland is mooi!

Woensdag: echo. Vrijdag: nabespreking met de arts.
“Geen zorgen maken,” zegt die, “ik ben zelf gerustgesteld, maar het blijft vreemd dat die knobbel zo hard is. Zelfs voor een bloeduitstorting tussen bot en botvlies. Geen wonder dat de medici in Ethiopië je zo snel naar hier wilden hebben. Nu openmaken vind ik geen goede optie, er is niet echt een reden voor. Ik wil je eigenlijk weer zien over een week of vier, kijken of het zaakje slinkt, en dan ten minste nog een echo laten maken.”
Hoe we dat dan weer gaan doen horen jullie nog wel. Is alleen maar een technisch probleem van aanzienlijk kleinere omvang dan het oorspronkelijke!